Recast is een nieuwsbrief en netwerk over design, techniek en samenleving. Samen met onze lezers verkennen we de maatschappelijke implicaties van nieuwe technologieën vanuit een ontwerpend perspectief.

DEZE WEEK DE ZESTIENDE AFLEVERING

Het internet lijkt op een vliegveld. Kunnen we er een bibliotheek van maken?

Internetpionier Ethan Zuckerman zat begin 2018 in zak en as over de staat van het internet. Na de Brexit, de verkiezing van Trump en het Cambridge Analytica-schandaal was de maatschappij klaar met het web. Zuckerman had één hoop om het internet weer gezond te krijgen: de Europese publieke omroepen. Geïnspireerd door Zuckerman schreef Geert-Jan Bogaerts (Hoofd Innovatie en Digitale Media bij de VPRO) op Tweede Paasdag 2018 een eerste versie van het PublicSpaces Manifest met daarin vijf belangrijke principes: open, transparant, verantwoordelijk, soeverein en de gebruiker centraal.

Vijf jaar later is PublicSpaces uitgegroeid tot een coalitie van tientallen publieke organisaties die samen werken aan een “een alternatief software-ecosysteem dat het publieke belang vertegenwoordigt en geen winstoogmerk heeft.” Eind juni organiseerde PublicSpaces de derde editie van hun conferentie in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, en ik was erbij. Ik zag tijdens de conferentie twee grote thema’s:

Inclusieve technologie: het gebrek en de noodzaak

Het PublicSpaces Manifest mist een aantal waarden die op dit moment uiterst relevant zijn. Denk aan duurzaamheid of aan gelijke behandeling. Eén van de sessies ging dan ook over welke waarden er toegevoegd zouden moeten worden aan het manifest.

Die sessie was een logisch vervolg op het verhaal van Ruha Benjamin, auteur van Race After Technology. In haar keynote maakte ze duidelijk dat een heel klein, niet-representatief deel van de mensheid verantwoordelijk is voor onze digitale wereld. Daardoor zitten we volgens haar gevangen in de verbeelding van een ander. Bovendien zijn de standaardinstellingen van onze technologie niet voor iedereen geschikt.

Ze gebruikte hostile architecture als metafoor. Denk daarbij aan bankjes die gemaakt zijn zodat daklozen er niet op kunnen liggen. Kunstenaar Fabian Brunsing verbeeldt de huidige situatie prachtig met zijn bankje waar je vijftig cent in moet gooien om te kunnen zitten.

Wil je zitten? Dan moet je eerst betalen. © Fabian Brunsing

In het aansluitende panel over publieke waarden en kunstmatige intelligentie (AI) werd duidelijk hoe de blik van een klein groepje mensen ons perspectief kan vertroebelen. Zo vindt onderzoeker Michele Murgia dat er binnen de hype over kunstmatige intelligentie (AI) buitensporig veel aandacht is voor de toekomstige existentiële risico’s ervan. De grote gevaren zijn ondertussen te weinig in beeld. Denk aan de impact van AI op arbeidsomstandigheden, het klimaat, racisme en sexisme. Hij bouwt daarom een language model vanuit publieke waarden om de productiemiddelen rondom AI democratiseren.

Europa moet investeren in de digitale publieke ruimte

In het panel Investing in the digital commons werd duidelijk dat dit een uitgelezen moment is voor Europa om te investeren in digitale publieke infrastructuur. Simona de Heer is politiek assistent van Europarlementariër Kim van Sparrentak. Zij legde uit dat het gehele Europese politieke spectrum het er over eens kan zijn dat het problematisch is dat big tech de infrastructuur maakt waar wij afhankelijk van zijn. Daarnaast is het niet langer en vogue om de publieke sector zo klein mogelijk te houden (zie bijvoorbeeld de Europese liefde voor Mariana Mazzucato). Volgens De Heer verdient een weerbare maatschappij een sterke publieke sector, eentje die zijn eigen infrastructuur bouwt.

Marleen Stikker (oprichter van Waag Futurelab) sluit zich daarbij aan. Volgens haar heeft de overheid afgelopen jaren heel veel geïnvesteerd in de private sector en in zichzelf, terwijl er eigenlijk geen geld is gegaan naar het digitale publieke domein. Hoog tijd om dit te veranderen. Volgens Stikker heb je overal waar data ontstaat een data commons strategie nodig: een strategie om te zorgen dat die data voor iedereen waardevol kunnen zijn. Als overheid moet je bereid zijn daarbij publiek-civiele (in plaats van publiek-private) samenwerkingen aan te gaan.

Hoe moet zo’n digitale publieke ruimte er dan uit zien? Dat besprak Eli Pariser – bekend van het idee van de filter bubble – in de afsluitende keynote. Met zijn stichting New Public onderzoekt en verkent hij wat er nodig is om digitale publieke ruimtes te maken die voor een breder publiek aantrekkelijk kunnen zijn (lees vooral hun onderzoek).

Voor elke publieke ruimte heb je volgens Pariser drie dingen nodig: er moet iets gebouwd zijn (in het digitale domein zijn dat ‘code ’ en ‘design ’), er moet iets geprogrammeerd worden (de inhoud, datgene wat er te doen is) en je hebt eigenaarschap nodig (mensen die zorgen dat het op een prettige manier blijft werken). Die laatste noemt hij ‘stewards’. Volgens Pariser hebben we te weinig aandacht voor het programma en voor de stewards. Mensen moeten de publieke ruimte vormgeven, het liefst op een democratische manier.

Het internet begint steeds meer te lijken op een vliegveld: overal tracking, advertenties en surveillance, met een captive audience. Zelf kan ik heel slecht tegen dit soort volledig commerciële ruimtes. Daarom ben ik fan van de bibliotheek, “het paleis voor het volk”. Het is één van de weinige plekken waar je nog gewoon binnen kan lopen zonder dat je iets hoeft te kopen. Ik mis de digitale equivalent. Eerder betoogde ik daarom al dat we moeten investeren in digitale sociale infrastructuur.

Dit is ook de reden waarom ik met een team van docenten van de Hogeschool van Amsterdam en met Marleen Stikker en Waag Futurelab een nieuwe minor heb ontworpen: Het internet is stuk, maar we gaan het repareren.

De uitdaging is daarbij om aan de hand van het denken over de publick stack nieuwe sociale digitale infrastructuur te ontwerpen die democratisch, inclusief en duurzaam is. Doe en denk je mee?

Help ons Recast verbeteren!

Dit is alweer de laatste Recast-nieuwsbrief van het tweede seizoen. Op zondag 10 september kun je ons weer terug verwachten. Tipje van de sluier: volgend seizoen besteden we speciale aandacht aan de thema’s van het Society 5.0 Festival (31 oktober & 1 november)!

In de tussentijd blijven we graag met je in contact. We zijn benieuwd wat je van de nieuwsbrief vindt!

Onze doelen

We zijn deze nieuwsbrief begonnen omdat we een bredere discussie willen aanjagen over de maatschappelijke impact van nieuwe technologieën vanuit een ontwerpend perspectief. Hoe kunnen makers, ontwerpers, beleidsmakers, docenten en onderzoekers bijdragen aan een sociaal en ecologisch duurzame toekomst? Welke methoden, denkmodellen, nieuwe rollen, kritische discussies en praktische voorbeelden kunnen een rol spelen?

We hopen jullie met de nieuwsbrief, onze LinkedIn-pagina en events als het Society 5.0 Festival te inspireren en uit te nodigen eigen ideeën te delen. Graag horen we of dat al lukt en hoe het beter kan.

Deel je tips!

Zijn er thema’s waarin we volgende seizoen zeker aandacht aan moeten besteden? Events die we niet mogen missen? Partijen (publicaties, festivals, etc) waarmee we zouden moeten samenwerken? We horen het graag van je via recast@hva.nl!

Dit jaar zijn we naar ruim 400 abonnees gegroeid op de nieuwsbrief en meer dan 455 volgers op LinkedIn. Dat is een mooi begin. Ken je mensen die ook in Recast geïnteresseerd kunnen zijn, forward dan deze nieuwsbrief gerust of deel hem via LinkedIn.

GEZIEN, GELEZEN EN GEMAAKT IN ONS NETWERK

Het ultieme tinyhouse
Van Smart Tiny Lofts tot Japanse jutaku’s: er is volop vraag naar compacte, betaalbare en energiezuinige woningen. De zoektocht naar de optimale microwoning duurt al een eeuw en het einde is nog lang niet in zicht. Hoe zit dat? Lees meer in deze interessante analyse op DesignDigger.

Vrouwen betalen onevenredig veel voor gezondheid – met geld of hun data
Gezondheidstechnologie kan de gezondheidsachterstand van vrouwen ten opzichte van mannen verkleinen, maar er is meer nodig dan alleen technologie. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het Rathenau Instituut. De overheid, technologieontwikkelaars en maatschappelijke organisaties moet aan de slag.

Uitdaging voor designers: nieuwe regels voor kledingsproductie
Voortaan zijn kleding- en textielbedrijven in Nederland zelf verantwoordelijk voor het inzamelen, hergebruik en recyclen van hun producten. Gaat deze nieuwe wetgeving helpen om de kledingindustrie te verduurzamen? Welke kansen biedt het voor designers? Lees de reacties van drie experts.

Denk mee over beter onderwijs in Lelystad
Onderzoekers van Kennisland zijn recent begonnen met een actieonderzoek om samen met leerlingen, docenten en ouders het onderwijsaanbod aantrekkelijker te maken. Heb jij goede ideeën of inspirerende voorbeelden voor het onderwijs in Lelystad? Ontdek de zes eerste inzichten en help mee.

Internet en de Paleizen van het Volk
Er is iets misgegaan in de digitale wereld. We hadden hoge verwachtingen van het internet: het zou ons vrijheid en kennis geven. In plaats daarvan heeft het grote techbedrijven controle gegeven over infrastructuren die inmiddels onmisbaar zijn voor de economie en ons sociale leven. Dat beschrijft César Renduele in de proloog van de Spaanse editie van Stuck on the Platform van Geert Lovink. Zijn interessante tekst  staat nu online.

AGENDA

10 JULI | THEO THIJSSENHUIS, HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM

INNOVATE AMSTERDAM 2023

Begin je week goed bij de Digital Society School! Tijdens deze ‘tech-extravangaza’ voor ondernemers, professionals en studenten zijn er volop workshops, netwerkmogelijkheden. Lees meer en meld je aan.

27 JULI | ADYEN, ROKIN AMSTERDAM

DE TOEKOMST VAN SEKS

Seks in een virtuele wereld en verliefd worden met hulp van kunstmatige intelligentie. Hoe werkt de invloed van technologie op ons liefdesleven in de praktijk? En welke mogelijkheden zijn er in de toekomst? In deze aflevering van Techdenkers onderzoekt antropoloog van de toekomst Roanne van Voorst de toekomst van liefde, verliefdheid en genegenheid.

2 – 3 SEPTEMBER | FELIX MERITIS, AMSTERDAM

FUTURE FRONT ROW

Neem plaats op de eerste rij van de allereerste volledig digitale modeshow. Je ontdekt innovatieve modeontwerpers en kunstenaars uit de hele wereld.

31 OKTOBER – 1 NOVEMBER

SOCIETY 5.0 FESTIVAL: CREATIVITY, CARE, CONNECT

Op Society 5.0 Festival komen we samen om de toekomst vorm te geven. Wat is de rol van de creatieve industrie in de transitie naar een Society 5.0, en hoe kunnen we bijdragen aan een positieve impact op het welzijn van mens en planeet? Lees meer en meld je vast aan!

TOT 8 DECEMBER | EYE AMSTERDAM

RADICAL CITY INC

Het programma Radical City inc. geeft vorm aan een nieuwe, klimaatbestendige en natuurinclusieve stad. Kunstenaars, ontwerpers en architecten stellen oude ideeën over een stad ter discussie en verkennen nieuwe wegen naar een toekomstgericht stedelijk landschap. Radical City inc. bestaat onder andere uit een tentoonstelling bij Transnatural, een performance programma in Eye en een overzicht tentoonstelling op de Dutch Design Week in 2023. Lees hier meer.

Deel jouw publicaties, events en andere activiteiten met het Recast-netwerk!