Recast is een nieuwsbrief en netwerk over design, techniek en samenleving. Samen met onze lezers verkennen we de maatschappelijke implicaties van nieuwe technologieën vanuit een ontwerpend perspectief.

DEZE WEEK DE VIERENTWINTIGSTE AFLEVERING

Designing digital democracy:
Niet alleen de technologie, ook een houding

Yes, we are back! Na een iets langere pauze dan gepland, is dit de eerste Recast-nieuwsbrief van het vierde seizoen. In aanloop naar het Society 5.0 festival op 9 en 10 oktober gaan we weer met jullie in gesprek over de rol van ontwerp(ers) in de samenleving, met speciale aandacht voor de maatschappelijke implicaties van nieuwe technologieën.

Om inspiratie op te doen bezocht ik samen met een paar andere festivalsamenstellers het Duitse re:publica-festival . In de week dat Duitsland met een groot Demokratiefest het 75-jarige bestaan van de grondwet vierde, kwamen tijdens re:publica meer dan tienduizend mensen bij elkaar om te discussiëren over de rol van technologie, design en media in de democratische samenleving.

‘Who Cares?’, luidde het officiële festivalmotto. Een mooie titel, waarin zowel een provocatie als een opdracht besloten liggen: maken we ons voldoende druk over het voortbestaan van de democratie? En specifiek voor de digitale samenleving: wat vinden we ervan dat niet de grondwet maar terms of service, algoritmes en systemen van big tech ons handelingsvermogen bepalen? Daarover gingen verschillende panels. Heeft Elon Musk Twitter kapot gemaakt? Brengt het gepolariseerde online debat de democratie in gevaar? Hoe zit het met de rechten van platformwerkers? Is big tech bezig met een nieuwe vorm van kolonialisme, oftewel: proberen grote technologiebedrijven ons dagelijks leven toe te eigenen?

Democratie en de digitale samenleving stonden centraal tijdens het Duitse festival re:publica (bron: re:publica).

Sprekers en panelleden zoeken ook oplossingen:

• De Friedrich Naumann Stiftung publiceerde een rapport met 30 manieren waarop kunstmatige intelligentie de democratie kan versterken. De auteurs verwijzen naar Plato, die het onderscheid tussen doxa (meningen) en epistemen (feiten) wezenlijk acht voor de democratie. Sociale media versterken nu vooral de doxa, hoe kunnen we kunstmatige intelligentie gebruiken voor meer focus op feiten in het debat? Een paar voorbeelden:
  • De Braziliaanse Twitter-bot Rosie, software die de uitgaven van de congresleden kan analyseren.
  • Het Europees Parlement en de Duitse rechtbank ontwikkelen tools, bijvoorbeeld om ingewikkelde documenten samen te vatten en te bevragen.

Op consultatie-website Make.org kunnen burgers hun mening geven over actuele zaken. Het platform gebruikt kunstmatige intelligentie om reacties te filteren.

Rosie, de Twitter-bot die uitgaven van Braziliaanse congresleden verzamelt en analyseert ( bron)

• Auteurs Audrey Tang en Glen Weyl presenteerden hun boek Plurality: The Future of Collaborative Technology and Democracy. Daarin delen zij Tangs experimenten met online democratie in Taiwan, bijvoorbeeld de microblogging-tool Polis waar het algoritme niet polarisatie aanjaagt, maar juist laat zien waar mensen het over eens kunnen zijn.
• Auteur Eli Pariser van het boek The Filter Bubble presenteerde het initiatief New Public. Dit is een samenwerking tussen omroepen uit onder andere Canada, Zwitserland en België om nieuwe online debattools te ontwerpen.

Oplossingen voor een democratisch online debat
Vooral New Public vind ik erg interessant. Aan dit project ging een uitgebreide analyse vooraf, waaruit bleek dat velen de huidige debatcultuur op internet als verstikkend ervaren. 'Schreeuwers' met extreme meningen domineren discussies en dat schrikt de grote meerderheid af. De algoritmes en simplistische, vaak binaire discussie-interfaces van sociale media versterken dit fenomeen. Er is weinig nuance: je kunt een mening 'liken' of niet. Vooral jongeren gaven in het onderzoek van New Public aan dat ze een veilige plek missen voor online debat zonder trollen die klaar staan om hen belachelijk te maken of onderuit te halen.

New Public heeft tools ontworpen om verandering te brengen. De basis is een gespreksmodel met drie centrale elementen:
 

• Wat is er aan de hand? Beschrijving van een situatie of probleem waarbij ruimte is om verschillende perspectieven te delen
• Wat vinden we ervan? Interpretatie en meningsvorming over de situatie
• Wat kunnen we eraan doen? Het genereren van ideeën en acties.

Een van de prototypes is een ‘comments slider’, waarmee je volgens een glijdende schaal kunt aangeven in hoeverre je het eens bent met een statement. Via de slider kun je ook gemakkelijk verschillende meningen en inzichten bekijken, waardoor je makkelijker een genuanceerder beeld krijgt over een onderwerp.

In deze video legt New Public uit hoe de comment slider werkt ( video)

Een andere tool is ‘representing perspectives’. Daarmee kun je aangeven vanuit welk perspectief je spreekt als je commentaar geeft. Gaat de discussie over bijvoorbeeld kinderopvang, dan kun je aangeven of je bijvoorbeeld opvangmedewerker, ouder of grootouder bent. Dit maakt het makkelijker om de verschillende perspectieven te herkennen en te duiden. Ook wordt sneller duidelijk wiens visie nog mist in het debat.

Representing perspectives biedt inzicht in diverse visies en standpunten over een thema ( video)

Tot slot is de benadering van New Public interessant. Zij willen geen alternatief sociaal netwerk ontwikkelen, maar een decentrale toolset voor diverse websites. Vooralsnog zijn het vooral omroepen die de tools willen toepassen. Verder denkt New Public na over rollen waarvoor wellicht procedures ontworpen moeten worden. Hoe kunnen journalisten bijvoorbeeld de rol van communitymanager vervullen? Kan ook het publiek de moderatorrol vervullen en hoe?

Hoe kunnen we zorgen voor onze democratie? Daarover gingen de meeste discussies tijdens festival re:publica. Democratie werd niet als gegeven gepresenteerd, maar – in de woorden van Audrey Tang – als een ‘social technology’: een manier van samenleven die we samen moeten vormgeven en onderhouden.

"Democratie is meer dan stemmen", zei de voormalig Duitse minister van Justitie Sabine Leutheusser-Schnarrenberger. Minstens zo belangrijk is een democratisch ethos: de bereidheid van burgers om zorg te dragen voor de democratie. Behalve over verkiezingen en debatten, gaat democratie over de mogelijkheid om machthebbers te controleren en het voortbestaan van de verschillende instituties waaruit de rechtsstaat bestaat: justitie, toezichthouders, de journalistiek.

Politici die zich laten interviewen door kritische journalisten, burgers die zich informeren en zich verplaatsen in anderen voordat ze hun stem uitbrengen, een president die zijn tegenstander feliciteert als hij de verkiezingen heeft verloren. "Dat kun je allemaal wel in wetten vastleggen", zei Leutheusser-Schnarrenberger, "Maar die waarden moeten vooral geleefd worden."

Er is volgens mij ook een belangrijke taak voor designers. We moeten opensource-structuren en datakluizen ontwerpen waarin grondrechten als privacy en transparantie zijn gewaarborgd. Maar zulke waarden vastleggen in software en infrastructuur is niet genoeg. Kunnen we bijvoorbeeld interfaces en bijbehorende sociale rollen ontwerpen die uitnodigen tot een democratische houding? Initiatieven als die van Audrey Tang in Taiwan of die van New Public in Europa en Amerika zijn een interessante stap in die richting.

Recast verkent toekomstbeelden en denkwijzen (cast als een blik, een perspectief), rollen en werkwijzen (cast als rolverdeling) en prototypes en modellen (cast als mal) voor een ontwerpende aanpak van maatschappelijke opgaven. We kijken specifiek naar de gevolgen van nieuwe technologie.

Dat doen we tweewekelijks in deze nieuwsbrief en ieder najaar ook tijdens het Society 5.0 Festival. Recast is een publicatie van de Digital Society School, onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam en het Centre of Expertise Creative Innovation.

Ken je iemand voor wie dit interessant is? Stuur deze mail door!

Heb je deze mail doorgestuurd gekregen? Schrijf je hier in.

GEZIEN, GELEZEN EN GEMAAKT IN ONS NETWERK

Introductie in Digitale Publieke Ruimten
Waag Futurelab en PublicSpaces ontwikkelen digitale publieke ruimten. Dat zijn platformen die mensen in staat stellen interacties en relaties aan te gaan volgens publieke waarden. Wat houden die publieke waarden in? En hoe beïnvloeden ze het ontwerp van de digitale publieke ruimte? Een korte introductie.

Leren van de Britse Creatieve Economie
Nederland wordt een creatieve economie, bleek onlangs nog uit de onderzoekers in de Monitor Creatieve Industrie. Om die economie aan te jagen moet er nog wel wat gebeuren. Wat kunnen we leren van bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk? Directeur Caroline Norbury van Creative England houdt ons een spiegel voor.

Toekomstdenken voor ontwerpers
Het wordt steeds belangrijker om inzicht te krijgen in de toekomst, want ontwikkelingen in technologie en klimaatverandering gaan razendsnel. Ontwerpers kunnen een cruciale rol spelen in dit ‘toekomstdenken’. Daarom begint DesignDigger een langlopende verkenning.

Handelen in transities
Organisatieadviesbureau TwynstraGudde publiceerde een mooi magazine over de wereld van maatschappelijke transities. Samen met aansprekende denkers en doeners zoeken ze antwoorden op vragen als: hoe kunnen we het werkend krijgen? Welke morele dilemma's komen kijken bij verandering? En hoe kunnen we die open bespreken en samen zoeken naar wat ons bindt? Je leest het in deze online uitgave.

AGENDA

9 & 10 OKTOBER

SOCIETY 5.0 FESTIVAL

Zet ‘m vast in je agenda! Op 9 en 10 oktober 2024 vindt in Amsterdam de derde editie plaats van het Society 5.0 Festival, georganiseerd door het Centre of Expertise Creative Innovation.

19 JUNI

DESIGNING MORE-THAN-HUMAN SMART CITIES

Het leven in de stad wordt niet alleen bepaald door de mens, ook planten, dieren en zelfs de bodem en het water hebben invloed. Daarnaast wordt de rol van sensoren en technologie steeds groter. Tijdens het symposium Designing More-than-Human Smart Cities verkennen experts uit onder andere de architectuur, milieuwetenschappen, design, en informatica hoe we duurzame slimme steden kunnen ontwerpen vanuit een breder perspectief. In Londen (Verenigd Koninkrijk).

21 JUNI

ILLUSIE OF WERKELIJKHEID?

Is zien geloven? Deze vraag houdt de mensheid al eeuwen bezig en het Rathenau Instituut en Teylers Museum zoeken antwoord tijdens een symposium. Dit sluit aan bij de tentoonstelling De Grote Illusie - 200 jaar Virtual Realities. In het Teylers Museum neemt de tentoonstelling je mee naar de negentiende eeuw, naar de roots van virtual reality, augmented reality en fakes. In Haarlem.

4 JULI

DESIGN & COMMONING

Hoe kan ontwerp bijdragen aan gemeenschapsvorming? Daarover ging het tweejarige onderzoeksproject Charging the Commons Research Project. Tijdens dit evenement presenteren de onderzoekers hun inzichten. In Amsterdam.

TOT 1 SEPTEMBER

TRANSFORM! DESIGNING THE FUTURE OF ENERGY

Een tentoontelling over de transformatie van de energiesector vanuit een designperspectief. Van alledaagse producten die hernieuwbare energie gebruiken tot het ontwerp van zonnehuizen en windenergiecentrales. Je krijgt inzicht in slimme mobiliteitssystemen en futuristische visies op zelfvoorzienende steden. In Weil am Rhein (Duitsland).

Deel jouw publicaties, events en andere activiteiten met het Recast-netwerk!