Recast is een nieuwsbrief en netwerk over design, techniek en samenleving. Samen met onze lezers verkennen we de maatschappelijke implicaties van nieuwe technologieën vanuit een ontwerpend perspectief.

DEZE WEEK DE ZEVENENTWINTIGSTE AFLEVERING

Kun jij een sok stoppen?

Waarom repareren meer is dan een duurzaamheidstrend

Listen, nurture, repair, transform - dat zijn de vier pijlers voor de programmering van het aankomende Society 5.0 Festival op 9 en 10 oktober in The Social Hub Amsterdam City. In deze aflevering van Recast duik ik in het thema 'repair'. Repareren gaat over meer dan hergebruik en milieu. Het biedt ons een andere manier om ons te verhouden tot de wereld en zou een basisvaardigheid moeten zijn.

Spullen zoveel mogelijk repareren in plaats van vervangen lijkt een trend in het kader van duurzaamheid, maar het is veel meer dan dat. Het draait om meer dan zuinigheid of bestrijding van de wegwerpmaatschappij. Repareren zorgt dat je op een andere manier in de wereld staat. Door te herstellen, nemen we de verantwoordelijkheid om de wereld vorm te geven.

Jenny Odell: repareren is ook vernieuwen
De inspiratie voor dit thema komt van Jenny Odell. In mei zag ik haar keynote Beyond Repair tijdens festival Republica in Berlijn.

Jody Odell tijdens Republica (2024).

Zij begon met een verwijzing naar het klassieke filosofische gedachte-experiment van het Schip van Theseus . In dit verhaal behielden de Grieken het schip van de mythische held Theseus als monument. Door de eeuwen heen moesten ze regelmatig versleten planken vervangen en na verloop van tijd was er geen origineel onderdeel meer over. De vraag is: als we alle oorspronkelijke onderdelen hebben vervangen, hebben we dan het oude schip behouden of een nieuw schip gecreëerd?

Odell gebruikt dit verhaal om te beargumenteren dat repareren meer is dan iets terugbrengen in de oude staat. Repareren is volgens haar een creatief proces waarbij we objecten aanpassen aan nieuwe behoeften.

Repareren en burgerschap
Repareren is vaak geassocieerd met armoede. Wie oude spullen herstelt, heeft vast geen geld om iets nieuws te kopen. Maar volgens Odell is het juist een verrijking van ons handelingsvermogen en een vorm van burgerschap. Wanneer je iets repareert, ontdek je hoe het in elkaar zit en hoe je het kunt beïnvloeden en verbeteren.

Wat me het meest treft in het verhaal van Odell is dat repareren ons op een betekenisvollere manier in de wereld kan laten staan. Ze bouwt voort op Martin Buber, die onderscheid maakt tussen ' Ik/Het-relaties' en 'Ik/Jij-relaties' . Volgens Buber wordt de mens pas echt mens tijdens een directe, wederzijdse en betekenisvolle ontmoeting. Maar in de moderne samenleving hebben we veel meer Ik/het-relaties, oftewel: relaties met objecten. Daarbij zien we 'de ander' als iets om te ervaren, analyseren of gebruiken. We hebben deze afstandelijke, objectiverende houding nodig in het dagelijks leven, maar een overdaad leidt tot vervreemding.

⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠ Volgens Odell helpt repareren ons om van een Ik/Het-relatie met objecten over te gaan naar een betekenisvollere Ik/Jij-relatie. Tijdens het repareren krijgen we een sterkere verbinding met onze omgeving: de spullen die we in huis hebben, de natuur om ons heen en andere mensen.

Kleding verbindt
Een mooie illustratie is het onderzoeksproject Caring and repairing, een samenwerking tussen het lectoraat Fashion Research & Technology en het Centre for Economic Transformation aan de Hogeschool van Amsterdam. Docent-onderzoekers Maaike Feitsma en Leslie Eisinger verkennen wat er gebeurt als mensen investeren in hun kleding door het te repareren in plaats van weg te gooien. Het idee: als je ergens voor zorgt, raak je eraan gehecht.

Wereldwijd zijn er speciale repair-cafés: plekken waar mensen samen komen om kapotte spullen te repareren. Feitsma en Eisinger bouwen voort op onderzoek over repair-cafés waaruit blijkt dat er vaak echte gemeenschappen ontstaan. Dit is volgens hen een goede reden voor kledingmerken om meer in te zetten op repartieworkshops en -clubs. Het leidt wellicht tot minder verkoop, maar kan een merk een sterke community bezorgen.

Feitsma en Eisinger organiseerden zelf een aantal workshops. Ze brachten oude truien mee en lieten deelnemers eraan werken. Al na de eerste workshops zagen ze dat deelnemers moeite hadden om het kledingstuk weer af te staan. Ze hadden het gevoel dat het 'hun trui' was geworden.

Een repairworkshop op de HvA waarbij de deelnemers aan de slag gingen met kleding (bron: HvA).

Fietsen brengen mensen samen
Je ziet zo'n sterk gemeenschapsgevoel ook terug bij de do-it-yourself fietsenwerkplaats Bike Kitchen UvA. Dit is een werkplaats in een van fietsenstallingen van de UvA waar je kunt sleutelen aan je fiets en reparatieworkshops kunt volgen. Betalende leden kunnen daarnaast deelnemen aan "ride-outs" en borrels met andere fietsliefhebbers. Lees meer over hoe fietsen mensen op allerlei manieren samenbrengen in dit artikel.

Een reparatieworkshop in de Bike Kitchen van de UvA (bron: Instagram).

De voorbeelden laten zien dat praktische kennis belangrijk is om het repareren mogelijk te maken. Odell gebruikt hiervoor de klassieke term metis . Dit soort praktische kennis is hard nodig om de samenleving te onderhouden, maar het wordt structureel ondergewaardeerd.

Feitsma merkt op dat repareren niet bepaald een hip imago heeft. Het repareren van kleding wordt vaak geassocieerd met armoede en ouderwets handwerken. Vroeger werd het heel anders gezien. Zo vertelt Feitsma over het boekje Mode en Stijl uit 1958 met tips om goed voor je garderobe te zorgen, bijvoorbeeld door leren schoenen na een dag dragen, een dag te laten rusten. Deze zorg werd destijds niet ingegeven door armoede of ideeën over duurzaam leven, maar door modebewustzijn en de daaruit voortvloeiende zorg voor een gekoesterde garderobe.

"Mode is een sterk in herwaarderen en het oude opnieuw hip maken. Misschien liggen er kansen voor de modewereld om repair sexy te maken."

Maaike Feitsma

Er is dus een herwaardering nodig van metis . Wie weet er nog hoe je een band plakt of een sok stopt? Wie weet hoe de dingen om ons heen in elkaar zitten? Luisterend naar Odell en Feitsma raak ik er steeds meer van overtuigd dat we hier kunnen spreken van burgerschapsvaardigheden. Basiskennis waarmee wij allemaal zorg kunnen dragen voor de wereld.

Repair op Society 5.0 Festival 2024
Deze visie op repair laat goed zien wat we met Society 5.0 Festival beogen. We willen mensen aanmoedigen nieuwe technologieën en bestaande materialen beter te leren kennen en begrijpen, er actief en creatief mee aan de slag te gaan en een relatie op te bouwen met  de wereld om ons heen. Zo kunnen we onze toekomstige samenleving actief vormgeven. Een samenleving waarin we ons meer verbonden voelen met de wereld om ons heen.

Bijvoorbeeld door actiever vorm te geven aan het internet, zoals keynote-spreker Maria Farrell zal bepleiten. Doordat het web in handen is van grote techbedrijven en wij er vooral toegang tot hebben via gladde interfaces, is het te laf geworden. Te commercieel, te veel eenheidsworst. Het internet moet weer meer een vrijplaats worden, betoogt Farrell. En dat gebeurt alleen als wij zelf aan de slag kunnen met de technologie.

Verder kun je tijdens Society 5.0 actief aan de slag en onder begeleiding van de onderzoekers van Caring and Repairing kleding leren repareren. Er is kleding beschikbaar om van te gaan houden, maar je mag ook een eigen dierbaar kledingstuk meenemen om te repareren.

⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠ Klik hier voor het volledige programma en kaartjes!

Recast verkent toekomstbeelden en denkwijzen (cast als een blik, een perspectief), rollen en werkwijzen (cast als rolverdeling) en prototypes en modellen (cast als mal) voor een ontwerpende aanpak van maatschappelijke opgaven. We kijken specifiek naar de gevolgen van nieuwe technologie.

Dat doen we tweewekelijks in deze nieuwsbrief en ieder najaar ook tijdens het Society 5.0 Festival. Recast is een publicatie van de Digital Society School, onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam en het Centre of Expertise Creative Innovation.

Ken je iemand voor wie dit interessant is? Stuur deze mail door!

Heb je deze mail doorgestuurd gekregen? Schrijf je hier in.

GEZIEN, GELEZEN EN GEMAAKT IN ONS NETWERK

Prototypes voor de toekomst van media
Creatieve documentairemakers experimenteren met nieuwe media om verhalen te vertellen. Welke invloed hebben zij op de toekomst van televisie, bioscoopfilms en andere reguliere media? Het MIT Open Documentary Lab (onderdeel van IDFA DocLab) deed publieksonderzoek. Je leest de uitkomsten hier.

Toolkit voor designers
Een online gereedschapskist speciaal voor ontwerpers die de klimaatcrisis willen aanpakken. Het bevat 11 tools voor de verschillende fasen van een systemisch ontwerpproces. Neem een kijkje.

Jongerenwelzijn in een technologierijke wereld
Er zijn steeds meer zorgen over de relatie tussen het welzijn van jongeren en technologiegebruik. De vraag is niet of sociale media goed of slecht zijn, maar in welke mate zij stress verergeren. Jongeren maken zich druk over armoede, klimaat, carrière en nog veel meer. Digitale media kunnen deze stressfactoren versterken, maar ook verminderen. Daarover gaat deze essaybundel.

AGENDA

9 & 10 OKTOBER

SOCIETY 5.0 FESTIVAL

SAVE THE DATE! Op 9 en 10 oktober 2024 vindt in Amsterdam de derde editie plaats van het Society 5.0 Festival, georganiseerd door het Centre of Expertise Creative Innovation.

23 SEPTEMBER

STORYSPACE SESSIONS: FELLOWS, PERFOMERS & POETS UNITE

Ontdek het Digitale Cultuur-programma van het Nederlands Film Festival. Het programma wordt ingeleid door een openingscolumn en discussie onder leiding van Abdelrahman Hassan. Vervolgens zijn er presentaties van ARK.Amsterdam, Tina Farifteh en Špela Petrič. Ook is er aandacht voor de kersverse nominaties voor het Gouden Kalf Digitale Cultuur. In Utrecht.

11 OKTOBER

SUSTAINABILITY SUMMIT 2024

Hoe kunnen universiteiten bijdragen aan een eerlijke, duurzame samenleving? In oktober komen wetenschappers en studenten samen om daarover te leren, workshops te volgen en te praten. Georganiseerd door de Hogeschool Rotterdam en Erasmus University Rotterdam.

Deel jouw publicaties, events en andere activiteiten met het Recast-netwerk!