Recast is een nieuwsbrief en netwerk over design, techniek en samenleving. Samen met onze lezers verkennen we de maatschappelijke implicaties van nieuwe technologieën vanuit een ontwerpend perspectief.

DEZE WEEK DE NEGENTWINTIGSTE AFLEVERING

Luisteren is een vorm van verzet

Listen, nurture, repair, transform - dat zijn de vier pijlers voor de programmering van het aankomende Society 5.0 Festival op 9 en 10 oktober in The Social Hub Amsterdam City. In deze aflevering van Recast staat luisteren centraal. Niet in de zin van gehoorzamen, maar luisteren als een andere manier om ons te verhouden tot onszelf, de wereld en de ander.

Luisteren als verzet
Eind augustus verscheen het nieuwste boek van filosoof Miriam Rasch ' Luisteroefeningen: over aandacht en ontvankelijkheid '. Luisteren, aandacht en ontvankelijkheid klinken misschien soft, maar het boek is juist scherp en activistisch van aard. Rasch presenteert luisteren namelijk als een vorm van verzet.

Verzet tegen dominantie van algoritmes, verzet tegen het idee dat alles in data te vangen is, verzet tegen de versnippering van aandacht door onze smartphones, verzet tegen de constante stroom meningen op sociale media, verzet tegen de polarisatie. Luisteren is daarmee een revolutionaire daad.

Het nieuwe boek van filosoof Miriam Rasch ( bron).

Luisteren is nieuwsgierigheid
Dit is ook belangrijk omdat AI-modellen en voice-technologie razendsnel ontwikkelen. We kunnen als mens een unieke positie innemen door echt te luisteren. Dat vergt inspanning. Vaak horen we in de woorden van de ander alleen wat we willen horen of wat we toch al weten of vinden. We halen de informatie eruit die voor onszelf relevant of bruikbaar is. Maar echt luisteren is veel krachtiger.

Luisteren doe je om iets nieuws te leren. Rasch omschrijft het als een zintuiglijke ervaring gedreven door nieuwsgierigheid en de wens om te leren en te ontdekken. Je hoort meer dan woorden, je hebt actief aandacht en staat open voor het onbekende.

Luisteren als verbinding
Die openheid biedt ruimte voor het ontstaan van relaties. Goed luisteren 'slaat een brug tussen degene die luistert en dat wat beluisterd wordt, of het nu een ander mens is, de natuur, of de eigen innerlijke stem', schrijft Rasch. Al deze relaties – met andere mensen, de wereld om ons heen en met onszelf – zijn van groot belang voor een vitale, humane samenleving.

Luisteren als zelfverwerkelijking
Maar luisteren doe je niet alleen voor de ander of voor de samenleving, het helpt je ook om jezelf beter te leren kennen. Dat je op zoek gaat naar iets dat voor jou onbekend is, maakt dat je je op nieuw terrein begeeft. Je kunt je daarbij soms ongemakkelijk voelen. Je kunt innerlijke weerstand tegenkomen, ontroerd raken of schrikken. Als het je lukt om ook naar je eigen innerlijke reacties te luisteren, dan leer je niet alleen de ander maar ook jezelf beter kennen.

Bovendien geeft luisteren ruimte, schrijft Rasch. Wederom niet alleen aan de ander, maar ook aan jezelf. Ruimte om niet meteen te hoeven reageren, je mening paraat te hebben. Ruimte om even op adem te komen.

Luisteren zorgt voor verbinding (foto: Andrea Piacquadio).

Het thema luisteren heeft al langer mijn aandacht. Het valt me op dat we dat te weinig doen en dat daar veel mee verloren gaat. Als we beter naar elkaar en onszelf gaan luisteren kunnen we de wereld veranderen. Luisteren helpt ons verder dan onze eigen gedachten en vooroordelen te kijken en echt open te staan voor de ander.

Voor mij is dit nauw verbonden aan de filosofie van Emmanuel Levinas, die ik al sinds mijn lessen filosofie op de middelbare school met me meedraag. Levinas schreef niet over luisteren, maar over het 'zien' van de ander. Ook hij pleit voor een open, nieuwsgierige houding waarin je de ander ontmoet. Maak ruimte om de ander echt te zien of te horen, als volledig mens. 

Bel, reis en kijk samen naar iets moois
Ik ben het met zowel Rasch als Levinas eens dat echt luisteren of zien je kan helpen om als betrokken mens in de wereld te staan. Het is een middel tegen verharding en onverschilligheid. 

Dit geldt niet alleen offline, maar ook in de digitale wereld. Daarom pleitte ik eerder dit jaar in Trouw voor beter luisteren online. Naast aandacht en ontvankelijkheid, vraagt dat bewust omgaan met onze socials en app-groepen. Want veel platforms die we gebruiken verdienen aan "engagement", dat sterker wordt naarmate de meningen scherper worden. Soms kun je beter andere kanalen gebruiken als je merkt dat luisteren via Instagram of WhatsApp lastig wordt. Bijvoorbeeld, als je (door goed naar jezelf te luisteren) merkt dat iemands bericht boosheid of verdriet bij je oproept.

Bel eens iemand op of spreek ergens af, in plaats van dat je een comment of een like achterlaat. Of pas toe wat Rasch 'analoge methoden' noemt: samen eten, samen reizen, samen naar iets moois kijken. Of gewoon even stil zijn.

Dit is een van de luisteroefeningen die Miriam Rasch meegeeft voor het Society 5.0 Festival.

Luisteren op Society 5.0 Festival 2024
Op Society 5.0 Festival is "luisteren" een van de vier tracks. Wij geloven dat deze actieve houding ons kan helpen om een betere samenleving vorm te geven. Door te luisteren kunnen we technologie benutten, zonder ons er te veel door te laten leiden. Een manier om relaties aan te gaan met anderen, de wereld om je heen en met jezelf. 

We zijn heel blij dat Miriam Rasch een lezing geeft over de ideeën in haar nieuwe boek. En ze vertelt niet alleen, ze helpt ons ook op weg met een aantal luisteroefeningen. 

In de sessie Creative under fire faciliteren Mark Woerde en Valeria Pierdominici een eerlijk en intiem gesprek over werken aan emotioneel veeleisende maatschappelijke uitdagingen. Welke persoonlijke worstelingen kom je tegen? Hoe ga je hiermee om? En wat kan je omgeving doen om te helpen? 

Tara Karpinski introduceert in de sessie Design for Collective Decision Making een besluitvormingsmethode: kwadratisch stemmen. Dit helpt je om met heel diverse meningen gezamenlijke besluiten te nemen. Een heel praktische methode om iedereen te horen en gemeenschappelijk goed (de commons) te initiëren en beheren.   

Op een heel andere manier praktisch is de workshop How to make a Podwalk? van Derk Molijn. Podwalks zijn podcasts die zijn afgestemd op je locatie. Een mooie manier om met audio een extra laag op de fysieke wereld te leggen. Neem je laptop mee en maak je eigen audio-wandeling. 

En dan inspiratie vanuit de muziek. De onderzoeksgroep Music Learning Cultures van het Conservatorium van Amsterdam organiseert samen met het lectoraat Societal Impact Design een workshop waarin de gebonden vrijheid van jazz tot inspiratie dient. 

Klik hier voor het volledige programma en kaartjes!

Recast verkent toekomstbeelden en denkwijzen (cast als een blik, een perspectief), rollen en werkwijzen (cast als rolverdeling) en prototypes en modellen (cast als mal) voor een ontwerpende aanpak van maatschappelijke opgaven. We kijken specifiek naar de gevolgen van nieuwe technologie.

Dat doen we tweewekelijks in deze nieuwsbrief en ieder najaar ook tijdens het Society 5.0 Festival. Recast is een publicatie van de Digital Society School, onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam en het Centre of Expertise Creative Innovation.

Ken je iemand voor wie dit interessant is? Stuur deze mail door!

Heb je deze mail doorgestuurd gekregen? Schrijf je hier in.

GEZIEN, GELEZEN EN GEMAAKT IN ONS NETWERK

De Grondwet en nieuwe technologie
Generatieve AI, digitale platformen, bio- en neurotechnologie: al deze technieken ontwikkelen zich razendsnel. Dat leidt tot discussies over de ethische inzet van de nieuwe technologie en de opkomst van sectorale wetgeving. Het ministerie van Binnenlandse Zaken vroeg deskundigen om na te denken over de invloed van deze technologie op de Grondwet. Het resultaat: twaalf pleidooien voor modernisering van de Grondwet.

AI en digital design: wie gebruikt het?
⁠⁠⁠⁠⁠⁠⁠Ontwerpers kunnen kunstmatige intelligentie op allerlei manieren inzetten. Wie doen dat al en hoe passen ze AI toe? AI-ontwikkelaar Figma maakte een overzicht.

Bonding en sociaal kapitaal
Hechte banden binnen lokale gemeenschappen spelen een essentiële rol in het succes van hernieuwbare energiecoöperaties in Nederland. In dit nieuwe onderzoek lees je hoe dat zit en hoe we het beter kunnen benutten.

Een nieuwe, eerlijke digitale economie
Hoe kunnen we komen tot een open en eerlijke digitale economie? De macht ligt nu bij grote techbedrijven, hoe zorgen we voor democratie? Daarover gaat het whitepaper Beyond Big Tech: a framework for building a new and fair digital economy.

AGENDA

9 & 10 OKTOBER

SOCIETY 5.0 FESTIVAL - TRANSFORM THE SOCIAL FABRIC

Reserveer nu je kaartje!

Op 9 en 10 oktober 2024 vindt in Amsterdam de derde editie plaats van het Society 5.0 Festival, georganiseerd door het Centre of Expertise Creative Innovation. Er zijn nog kaarten beschikbaar, reserveer je ticket hier.

Deel jouw publicaties, events en andere activiteiten met het Recast-netwerk!