De discussie over de toekomst van geld gaat vooral over cryptovaluta als Bitcoin en Ether en afgeleide producten als NFTs. Meestal gaat het over de speculatieve praktijken, zoals de koersen die torenhoog stijgen en weer instorten. Of de perverse fantasieën van cryptomiljonairs om eigen ‘
cryptostadstaten’ op te richten waar zij zich aan overheidstoezicht en belastingen kunnen onttrekken. Daardoor verschuift de discussie over fundamentelere verandering van de productie en rol van geld in de samenleving naar de achtergrond.
Als we bovenstaande ontwikkelingen bij elkaar nemen, lijkt het erop dat betaalsystemen, big data, sociale media, reputatiesystemen en
rights management systemen steeds verder vergroeien. Wat zijn de consequenties? Krijgt de euro straks gezelschap van tientallen alternatieve munteenheden, elk gekoppeld aan een specifieke context en regels? Bijvoorbeeld de buurt-dollar, alleen te besteden in lokale winkel. De Ajaxmunt die twee keer zoveel waard is in de fanshop. Of de uitkerings-gulden, die je niet aan alcohol mag uitgeven.
Kan straks iedere club, community of winkelketen zijn eigen valuta uitgeven en voorwaarden stellen? Mogen gebruikers ook zelf voorwaarden stellen aan geld? Kunnen we straks iemand een euro geven onder voorwaarde dat hij die euro alleen besteedt aan klimaatneutrale producten, voorzien van een digitaal eco-certificaat? En kunnen dan anti-abortusactivisten ook hun voorwaarden stellen bij het geld dat zij in omloop brengen?
Er liggen kansen om lokale economieën te versterken en maatschappelijke opgaves zoals de klimaatcrisis dieper te verankeren in transactionele systemen. Maar er zijn ook grote risico’s, zoals toenemende ongelijkheid en verlies aan soevereiniteit als grote bedrijven eenzijdig de regels van ons geld kunnen bepalen.
Het zijn potentieel revolutionaire ontwikkelingen,
waarbij geldontwerp een nieuwe betekenis krijgt. Tot voorkort was de invloed van design op geld beperkt tot het ontwerpen van fraaie afbeeldingen op een bankbiljet of de interface van een app. Nu is de opdracht om de fundamentele principes achter de uitwisseling van waarde te doordenken, inclusief ethische vraagstukken.
